Xám và
xanh (tiếp theo Ý kiến ngắn của Lê Dương ngày 26/1/08)
Câu của Goethe “Mọi lý thuyết
đều là mầu xám, chỉ có cây đời đời mãi mãi xanh tươi” đã được trích
dẫn trên các sách báo tiếng Việt trong nhiều năm qua. Tôi không rõ
lần đầu tiên do ai dịch. Tôi trích lại theo trí nhớ, nhưng do không
chắc chắn với trí nhớ của mình, tôi có kiểm tra lại. Vì không biết
tiếng Đúc, tôi xem bản dịch tiếng Anh:
Dear friend, all theory is gray,
And green the golden tree of life.
(Mephistopheles and the Student)
Johann Wolfgang von Goethe
(1749 – 1832)
Source : Wikipedia (english version)
Câu dịch tiếng Việt trên rõ ràng
là dịch thoát, không đầy đủ.
Theo tôi hiểu Goetthe đặt hai
màu sắc-thực thể-khái niệm bên nhau (Lý thuyết xám- cây đời xanh) có
ý ngầm so sánh. Trong tiếng Việt, với từ “và” giữa hai câu xác định
sự so sánh; từ “còn”, ý so sánh mạnh hơn, và với “chỉ có” sự so sánh
chuyển sang đối lập.
Có lẽ nhiều người (trong đó có
tôi) khi đọc câu trên đều hiểu theo ý so sánh, tuy mức độ khác nhau.
Tuy nhiên câu dịch trên rõ ràng không thực sát nguyên bản.
Cám ơn ông Lê Dương đã chỉ giáo.