Tiêu Dao Bảo Cự
Thời gian gần đây có
hai sự việc được nhà cầm quyền phát động và tuyên truyền rầm rộ cả
trong và ngoài nước là vụ kiện chất độc màu da cam và việc công bố
nhật ký thời chiến tranh của hai liệt sĩ Nguyễn Văn Thạc và Đặng
Thùy Trâm.
Điều đặc biệt là các
vụ việc này lại do những người nước ngoài khởi phát ( trừ nhật nhật
ký Nguyễn Văn Thạc) và nhà cầm quyền đã nắm lấy cơ hội đó, một cơ
hội bằng vàng, để tiến hành một đợt tuyên truyền rầm rộ quy mô chưa
từng thấy, tác động lớn đến dư luận. Mục đích sâu xa của việc tuyên
truyền này, xét kỹ, chính là để một lần nữa, giành lấy chính nghĩa
về phần mình trong cuộc chiến đã qua và củng cố vai trò thống trị
hiện nay. Qua đây ta cũng thấy được trình độ bậc thầy của những
người cộng sản trong nghệ thuật tuyên truyền.
Bản thân các sự việc
không đơn thuần một chiều, một ý nghĩa như việc tuyên truyền áp đặt
nhưng những người không suy nghĩ sâu sa dễ dàng tin tưởng, tán
thành, ngược lại nếu có ai đó nói khác đi, lập tức bị chụp mũ là
đứng vế phía tội ác, phản bội lại tổ quốc, nhân dân.
Không ai chối cãi
việc sử dụng chất độc màu da cam để tàn phá môi trường, hủy hoại con
người là tội ác. Không những là tội ác mà còn là tội ác lớn, làm
chấn động lương tri nhân loại, nhất là khi di hại của nó còn kéo dài
qua nhiều thế hệ với những hình hài dị tật, những đau khổ triền miên
làm cho bất cứ ai có lòng nhân ái khi chứng kiến cũng phải căm hận
và rơi nước mắt. Và người ta tự hỏi: Vì sao tội ác?
Theo luật lệ nào đó,
người ta đang đi kiện các công ty hoá chất Mỹ đã sản xuất ra chất
độc màu da cam để đòi bồi thường. Nhưng bình tâm xét kỹ, các công ty
này không trực tiếp gây ra tội ác. Dĩ nhiên khi tội ác xảy ra thì
các công ty này nằm trong dây chuyền tạo ra tội ác. Nếu cho rằng các
tập đoàn tư bản đứng đằng sau các chính quyền Mỹ mới thực sự chi
phối chính sách của chính quyền thì họ chính là nguồn cội của tội
ác, tuy nhiên vẫn không phải là trực tiếp.
Rõ ràng trực tiếp
gây ra tội ác là quân đội Mỹ, trực tiếp hơn nữa là các phi công đã
lái máy bay đi rải chất độc này (dù có khi họ không biết rõ nơi họ
đã hành động, cũng như nhiều phi công thả bom B52 đã nói họ không
thấy gì bên dưới, họ chỉ tính tọa độ trên bản đồ và bấm nút. Dĩ
nhiên không phải vì thế mà trách nhiệm và tội ác của họ được miễn
trừ).
Quân đội Mỹ không
phải tự ý hành động mà thực hiện chính sách của chính quyền Mỹ. Tại
sao chính quyền Mỹ lâm chiến ở Việt Nam sau khi hiệp định Genève
được ký kết chia đôi đất nước? Nếu không có cuộc chiến tranh giải
phóng của chính quyền miền Bắc, được chuẩn bị ngay từ năm 1954 khi
cài cấy cán bộ ở lại và sau đó từng bước đưa vũ khí và quân đội vào
miền Nam và cuộc chiến lan rộng thì Mỹ có trực tiếp đưa quân vào
miền Nam không? Miền Nam có cần được giải phóng không khi lúc đó hai
miền đều có chính quyền và do hoàn cảnh lịch sử đều có mức độ lệ
thuộc nước ngoài không khác nhau là mấy và không thể nói là bị xâm
lược? Nếu không có xâm lược thì không thể có chiến tranh giải phóng
mà đó đích thực là nội chiến. Nội chiến kết với chiến tranh ủy nhiệm
đã tạo ra chiến tranh xâm lược khi Mỹ trực tiếp đưa quân vào Việt
Nam. (Thực ra vai trò của Liên xô và Trung cộng lúc đó đối với Miền
Bắc không khác gì vai trò của Mỹ ỏ Miền Nam nhưng vì Mỹ sai lầm
trong việc đưa quân vào Việt nam nên bị mang tiếng là xâm lược và
đây cũng là nguyên chính đưa đến sự thất bại của Mỹ trong cuộc
chiến, đặc biệt là cuộc chiến tuyên truyền của những người cộng
sản.)
Thống nhất đất nước
là nguyện vọng sâu xa của mọi người dân nhưng thống nhất có nhất
thiết phải bằng chiến tranh, một cuộc chiến tàn khốc nhất trong lịch
sử đã làm cả dân tộc kiệt quệ và chia rẽ sâu sắc?
Những câu hỏi liên
tiếp được đặt ra và động chạm đến vấn đề cốt lõi: Vì sao cuộc chiến?
Vì sao tội ác? Nếu không có cuộc chiến thì làm gì có tội ác trong đó
có tội ác chất độc màu da cam. Chất độc màu da cam chỉ là một yếu tố
trong toàn bộ tội ác của cuộc chiến. Như vậy vụ kiện chất độc màu da
cam, nếu đi đến cùng, không phải chỉ để đòi các công ty Mỹ bồi
thường mà phải lên án tội ác chiến tranh của chính quyền Mỹ cũng như
của tất cả các bên tham chiến.
Trong cuộc chiến tàn
khốc vừa qua, dân tộc Việt Nam đã chịu bao nhiêu hi sinh máu xương,
đau thương mất mát và cũng đã xuất hiện bao nhiêu người anh hùng,
nhất là những người trẻ tuổi, trong đó có Nguyễn Văn Thạc và Đặng
Thùy Trâm. Họ là những người trẻ tuổi vô cùng trong sáng, yêu nước
nồng nàn, sẵn sàng chấp nhận mọi gian khổ hy sinh vì lý tưởng độc
lập, tự do của tổ quốc.
Đặc biệt hai nhật ký
Nguyễn Văn Thạc và Đặng Thùy Trâm gây xúc động sâu xa vì được viết
với một giọng văn tài hoa, trữ tình, hoặc giản dị, nhẹ nhàng nhưng
sâu lắng, mô tả hiện thực cuộc chiến diễn ra ngay trước mắt từng
ngày, đi vào những xúc động nội tâm chân thật, tinh tế đầy chất
nhân văn chứ không hề lên gân, cường điệu. Người ta vô cùng khâm
phục trước những con người như thế, không cần gì phải đợi ai tuyên
truyền, tung hô. Họ viết nhật ký là viết cho chính họ, trong tâm
tình riêng tư và chính vì thế sự chân thật càng tăng thêm giá trị.
Tuy nhiên đọc kỹ ta
sẽ thấy sự chân thật, trong sáng của họ cũng đã bị nhiễm sắc tuyên
truyền mà họ không tự biết. Khi họ tự hào về con người xã hội chủ
nghĩa, về giác ngộ giai cấp, căm thù đế quốc Mỹ xâm lược, hăng hái
đi vào chiến trường để giải phóng miền Nam…. có lẽ họ không hề tự
hỏi "Vì sao cuộc chiến?". Câu hỏi đó đã có sẵn câu trả lời qua công
tác tuyên truyền cưỡng bức toàn thể xã hội của bộ máy toàn trị độc
quyền chân lý. Dĩ nhiên ta không thể trách những người trẻ tuổi bị
nhiễm độc tuyên truyền vì trong hoàn cảnh đó họ không thể ý thức
được và cũng không vì thế mà lòng yêu nước, sự trong sáng và xả thân
hi sinh của họ kém đi giá trị.
Cũng không phải chỉ
ở miền Bắc mới có những con người như thế. Ở miền Nam, dù không được
“giác ngộ xã hội chủ nghĩa”, dù là thanh niên trí thức ở thành thị
hay thanh niên nông thôn, cũng đã lao vào cuộc chiến, có thể ở bên
này hay bên kia chiến tuyến, ở chiến trận hay trên đường phố với
lòng yêu nước nồng nàn và sự trong sáng phơi phới khi xả thân hi
sinh không kém gì Nguyễn Văn Thạc hay Đặng Thùy Trâm, cụ thể là
những thanh niên du kích ở Quảng Ngãi được mô tả rất nhiều trong
nhật ký Đặng Thùy Trâm. Chỉ có khác là thanh niên miền Nam có quyền
lựa chọn, nhập ngũ hay trốn lính, tham chiến hay phản chiến, đứng
bên này hay bên kia trận tuyến, tùy theo nhận thức của mình. Đó là
sự khác biệt giữa “xã hội xã hội chủ nghĩa” của miền Bắc và “ xã hội
tự do dân chủ tư sản” của miền Nam.
Cuộc chiến tàn khốc
kết thúc với sự chiến thắng của miền Bắc, “giải phóng hoàn toàn miền
Nam, thống nhất tổ quốc” đã mang lại gì cho đất nước? Câu trả lời đã
được nhiều người nói đến sau 30 năm: Một đất nước “tụt hậu” và xếp
vào hạng gần chót trong cộng đồng nhân loai về ba mặt: nghèo đói,
tham nhũng, thiếu tự do dân chủ và nhân quyền (đặc biệt về tự do
ngôn luận, báo chí và tôn giáo).
Với kết quả như thế,
tất yếu phải đặt lại vấn đề mục đích và ý nghĩa cuộc chiến. Sự hy
sinh cao cả của hàng triệu thanh niên như Nguyễn Văn Thạc và Đặng
Thùy Trâm có xứng đáng không và đã bị phản bội như thế nào? Một câu
hỏi rất đau lòng và sẽ gây rất nhiều sóng gió khi đi tìm câu trả
lời thích đáng. Vậy nhưng người ta vẫn hô hào thanh niên phải cống
hiến như ngày trước thế hệ Nguyễn Văn Thạc và Đặng Thùy Trâm đã cống
hiến theo lời kêu gọi của đảng, dưới sự lãnh đạo của đảng.
Rõ ràng thanh niên
phải cống hiến cho đất nước nhưng cống hiến vì cái gì, như thế nào
đòi hỏi phải hết sức tỉnh táo để tránh không tự rơi vào bi kịch.
Những người bạn Mỹ
Fred và Rob (xin được gọi tên tắt như gần đây báo chí vẫn viết) đã
giữ gìn nhật ký Đặng Thùy Trâm suốt 30 năm, đã dằn vặt đau xót, phản
tỉnh khi tham gia cuộc chiến và đã làm mọi việc hết sức mình để trả
nhật ký về cố chủ. Chúng ta cám ơn và đánh gía cao tấm lòng, nhận
thức của họ (cũng như người thông dịch Nguyễn Trung Hiếu của quân
đội VNCH đã yêu cầu đừng đốt nhật ký Đặng Thùy Trâm). Chúng ta cũng
ghi nhận chỉ có một đất nước như nước Mỹ mới cho phép công dân làm
chuyện đó: tuyên truyền cho kẻ thù và lên án chính phủ mình. Nhưng
chúng ta cũng tự hỏi và muốn hỏi hai người bạn Mỹ đã nhận thức được
hết vấn đề chưa, vấn đề cốt lõi "Vì sao cuộc chiến? Vì sao tội ác?"
để có thể công bình với lịch sử và công minh khi phán xét tội ác.
Chúng ta cũng ghi
nhận sự thành tâm của những cựu binh Mỹ, Hàn Quốc…. những kẻ đã giết
người Việt Nam, trở lại Việt Nam để sám hối, nói lời xin lỗi và cố
gắng làm việc gì đó mong đền bù dù muộn màng.
Tuy nhiên trong
cuộc chiến vừa qua, chính người Việt Nam đã giết người Việt Nam,
giết đồng bào của mình nhiều nhất, nhưng không thấy ai nói lời xin
lỗi, không thấy ai sám hối mà lại chỉ tiếp tục những lời lăng nhục
hay hận thù. Buồn thay cho một dân tộc vẫn tự hào là bao dung và
giàu lòng nhân ái!
Điều gì đã dẫn
tới bi kịch đó. Một phần chính là do nhiễm độc tuyên truyền. Nhiễm
độc tuyên truyền gây hậu quả tệ hại không kém nhiễm độc màu da cam,
cũng di hại qua nhiều thế hệ với bao nhiêu dị tật nguy hiểm trong
tâm hồn con người.
Lịch sử đã đi qua,
là quá khứ không thể thay đổi nhưng sự phán xét lại lịch sử không
bao giờ muộn và vô ích khi muốn rút ra bài học cho tương lai. Người
chiến thắng không phải bao giờ cũng là người có chân lý. Ông cha ta
vẫn nói “Được là vua, thua là giặc”, không phải điều gì mới lạ.
Công bằng mà nói,
với sự nỗ lực của toàn dân tộc trong thời bình, nhà cầm quyền cũng
đã có nhiều cố gắng trong xây dựng đất nước, nhất là sau thời kỳ đổi
mới, nhưng vì những chính sách sai lầm và quá nặng việc duy trì địa
vị thống trị, dẫn đến những khuyết nhược điểm không thể khắc phục
nên đã không huy động được tiềm lực của dân tộc, do đó kết quả sau
30 năm, dù với một số thành tựu, vẫn chỉ đạt tới kết quả xếp hàng
gần chót như đã nêu trên.
Hơn lúc nào hết lúc
này nhà cầm quyền phải thành tâm nhìn nhận lại vấn đề để sửa sai
những gì cần phải sửa sai chứ không phải cứ tiếp tục luận điệu tuyên
truyền cũ rích. Dù với một nghệ thuật tuyên truyền bậc thầy có thể
đổi trắng thay đen, che đậy sự thật, nhưng rồi chân lý vẫn lộ ra khi
chân lý không còn là độc quyền của thế lực thống trị và không chế độ
nào có thể “thiên thu trường trị” như những lời hô "vạn tuế, muôn
năm" trong lịch sử nghe đã chán ngấy.
Cuối cùng người
quyết định vận mệnh của đất nước vẫn là nhân dân. Khi nhân dân đã
nhận thức được chân lý, nhân dân sẽ tự lựa chọn bước đi của mình
trong lịch sử. Khi đó, không lực lượng thống trị nào, không nghệ
thuật tuyên truyền nào có thể ngăn cản hay lèo lái bước đi của dân
tộc.
+ Ghi chú:
Quan điểm của người viết về vấn đề có lẽ đã được trình bày rất rõ
ràng. Mong rằng sẽ không có ai ngộ nhận hay cố tình vu cáo, quy kết
người viết là bênh vực cho tội ác màu da cam hay xúc phạm đến sự hi
sinh của những Nguyễn Văn Thạc và Đặng Thùy Trâm, những liệt sĩ của
cả hai miền Nam Bắc trong cuộc chiến vừa qua.
Tháng 8-2005
TDBC